W praktyce osteopatii wykorzystuje się interdyscyplinarną wiedzę medyczną, naukową oraz specyficzną dla osteopatii w celu zastosowania jej zasad w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Celem osteopatii jest wspieranie oraz optymalizacja wszystkich aspektów zdrowia i prawidłowego rozwoju. Leczenie osteopatyczne może pełnić funkcję profilaktyczną, terapeutyczną lub wspomagającą.

Osteopaci analizują oraz oceniają procesy funkcjonalne pacjenta, stosując ogólnie przyjęte zasady osteopatii w indywidualnej diagnostyce i terapii. Do fundamentalnych założeń osteopatycznych należą:

• Jednostka funkcjonalna – organizm ludzki stanowi dynamiczną całość, w której zmiana w jednej strukturze lub funkcji może wpływać na równowagę całego systemu.

• Mechanizmy autoregulacji – ciało posiada naturalne zdolności samouzdrawiania; organizm dąży do przywrócenia równowagi i homeostazy.

• Powiązanie struktury i funkcji – na wszystkich poziomach organizmu istnieje nierozerwalny związek między strukturą a funkcją.

Osteopatia charakteryzuje się podejściem skoncentrowanym na pacjencie, które koncentruje się na jego zdrowiu, a nie jedynie na obecnej chorobie. Rygorystyczne podejście naukowe oraz praktyka oparta na dowodach stanowią integralny element leczenia i zarządzania przypadkami klinicznymi.

W diagnostyce osteopaci wykorzystują kontakt ręczny do oceny ruchomości i funkcji w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego, a także w innych strukturach ciała. Identyfikują zmiany funkcjonalne, które mogą ograniczać zdrowie, i podejmują działania terapeutyczne w celu ich korekcji. Osteopatia ma na celu stymulowanie wewnętrznych mechanizmów autoregulacji i samouzdrawiania organizmu, uwzględniając jednocześnie powiązania ciała, umysłu i ducha w procesie zdrowienia i w przebiegu choroby.

Terminy „osteopatia” oraz „medycyna osteopatyczna” bywają używane zamiennie. Osteopatia stanowi niezależną dziedzinę opieki zdrowotnej, przy czym osteopaci mogą współpracować z przedstawicielami innych dyscyplin medycznych. Jej praktyka opiera się na solidnych podstawach naukowych, w tym w zakresie anatomii, fizjologii, embriologii i innych nauk medycznych.

Ze względu na złożoność organizmu człowieka w osteopatii stosuje się różne modele kliniczne, które umożliwiają rozumienie reakcji fizjologicznych pacjenta i planowanie terapii. Wyróżnia się m.in.: model biomechaniczny, model krążeniowo-oddechowy, model neurologiczny, model biopsychospołeczny oraz model bioenergetyczny. Modele te wpływają na gromadzenie danych diagnostycznych oraz interpretację wyników badań strukturalnych w kontekście ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W praktyce zwykle stosuje się kombinację modeli, dostosowaną do indywidualnych potrzeb pacjenta, jego diagnostyki różnicowej, chorób współistniejących oraz reakcji na leczenie.

Osteopaci są kształcenie w całościowym postrzeganiu pacjenta, uwzględniając jego fizyczny, psychiczny i emocjonalny stan. Wysoko rozwinięty zmysł dotyku, zdolność do obserwacji złożonych systemów oraz uwaga na subtelne zmiany funkcjonalne są charakterystyczne dla osteopatycznego podejścia do opieki zdrowotnej.